Wat is Radio Swammerdam?

‘Radio Swammerdam is een wekelijks radioprogramma over wetenschap en bestaat ongeveer tien jaar. Iedere uitzending gaan wij uitgebreid in gesprek met wetenschappers over hun onderzoek. Het programma is elke zondag tussen 11.00 en 12.00 te beluisteren vanuit onze studio in Pakhuis de Zwijger op de Amsterdamse radiozender Radio Salto of als podcast. De redactie werkt op vrijwillige basis en bestaat uit zes Amsterdamse studenten of net afgestudeerden met een passie voor onderzoek of wetenschapscommunicatie. In onze knusse studio in Pakhuis de Zwijger schuiven wetenschappers aan om hun onderzoek uitgebreid en toegankelijk toe te lichten.

Radio Swammerdam is vernoemd naar de natuuronderzoeker Jan Swammerdam (1637-1680). Hij schreef over insecten en de menselijke fysiologie. Hij hield er ook een rariteitenkabinet op na. Voor ons eerste lustrum maakten wij een uitzending met daarin een reportage over het werk en leven van Swammerdam.’

Hoe zijn jullie bij het Amsterdams Universiteitsfonds terechtgekomen?

‘Wij bieden ons radioprogramma al langer aan als podcast en willen daar graag het bereik van vergroten. Met de subsidie van het AUF willen wij het aantal luisteraars uitbreiden door onze podcast meer te promoten.‘

Alle redacteuren van Radio Swammerdam zijn student of pas afgestudeerd en komen uit uiteenlopende wetenschappelijke disciplines. Hoe is het om met zoveel verschillende achtergronden gezamenlijk een radioprogramma te maken?

‘Het is heel erg leuk om samen te werken met mensen van buiten je eigen discipline die ook met wetenschap bezig zijn. Gewoonlijk gebeurt dit vrijwel nooit tijdens je studie of bij extracurriculaire activiteiten. Iedere uitzending heeft een presentator en een co-host. De presentator is vaak bepalend in de onderwerpkeuze en dat zorgt ervoor dat je als co-host soms een onderwerp bespreekt dat je zelf nooit zou hebben gekozen. Dat is erg leuk! Op deze manier leer je dat vakgebieden soms meer raakvlakken hebben dan je zou verwachten en dat je één onderwerp vanuit een legio aan perspectieven kunt belichten. Zelf vind ik het vooral fijn dat ik door Radio Swammerdam mijn nieuwsgierigheid en open blik kan blijven stimuleren. Daarnaast gaat een deel van de redactieleden ook professioneel door in de wetenschapscommunicatie of als journalist.’

Voor een deel van jullie zal dit de eerste ervaring zijn met journalistiek. Hoe hebben jullie 'radio leren maken'?

‘Eerst kijk je een uitzending mee met de oude redactie. Wanneer je dan je eerste ‘proefuitzending’ hebt, krijg je extra begeleiding van een redactielid dat er al langer zit. Bij de driewekelijkse vergaderingen bespreken we de afgelopen uitzendingen en geven we elkaar feedback, zowel op inhoud als vorm. Sommige redactieleden doen ook een studie die aansluit bij dit werk, bijvoorbeeld een master Wetenschapscommunicatie, waardoor zij al meer ervaring en kennis hebben. Ik wilde dit jaar een cursus volgen over interviewtechnieken, maar door de coronamaatregelen kon dat helaas niet doorgaan. ‘

Hoe ontstaat een aflevering van Radio Swammerdam?  Kun je daar meer over vertellen?

‘Meestal brainstorm je met de co-host over het onderwerp dat je in gedachten hebt en welke onderzoekers je daarbij kunt uitnodigen. Hier gaat  soms best wat tijd in zitten. Vervolgens heb je dan een voorgesprek met iedere gast. Tijdens dat gesprek bespreek je hun onderzoeksgebied en bepaal je al in grote lijnen welke aspecten je zou kunnen uitlichten in de uitzending. Vaak vraag ik welke relevante papers ik ter voorbereiding kan lezen en of ze leuke fragmenten kennen die bij hun onderzoek passen. Daarna maak ik een draaiboek met de structuur van de uitzending en de vragen die ik wil stellen en zoek ik fragmenten uit. Bij het maken van de uitzending  zijn we ons ervan bewust dat we live op de regionale radio worden uitgezonden, een aflevering moet dus toegankelijk blijven voor een breed publiek.’

De afleveringen zijn niet alleen elke zondag live op Radio Salto te horen, maar ook als podcast. Waarom hebben jullie ervoor gekozen om de afleveringen ook als podcast aan te bieden?

‘Wij willen dat ons programma ook toegankelijk is voor mensen die niet op zondagochtend naar Radio Salto luisteren. Luisteraars kunnen in de lijst met podcastafleveringen gericht op zoek naar een onderwerp dat zij interessant vinden. Wat, denk ik, speciaal is aan onze podcast is dat het echt een live radio-uitzending is. We knippen en plakken in principe niet in de uitzending waardoor het verloop natuurlijker is en ja, soms zit er dan ook een foutje in. ‘

Welk onderwerp, of welke gast, is jou het meest bijgebleven van de verschillende uitzendingen die jullie gemaakt hebben?

‘Een uitzending die ik heel interessant vind is er een over sekswerk met onderzoeker Marie-Louise Janssen van de UvA. Er zat best wat spanning in deze uitzending ondanks het feit dat we maar één gast hadden. Mevrouw Janssen schroomde niet ons beeld over sekswerk waar nodig bij te stellen.

Een andere uitzending die ik heel goed vind is er één van mijn collega-redactielid Bauke Kok. Bauke maakte een uitzending met hoogleraar Geschiedenis van Radio en Televisie Huub Wijfjes over Radio Oranje, met fragmenten van Radio Oranje, radiocabaret en propagandaliederen. 

Wie zou voor jou de gedroomde Radio Swammerdam gast zijn?

‘Moeilijke vraag! Het lijkt me heel interessant om Charles Mills te interviewen, een Amerikaanse sociaal-politiek filosoof die zich onder andere richt op dekolonialisme. Alleen spreekt hij Engels en onze uitzendingen zijn in principe in het Nederlands. Recent hoorde ik overigens een kort fragment op Radio 1 met hoogleraar Anja de Feijter over de invloed van de Tweede Wereldoorlog op de Nederlandse literatuur. Het lijkt mij mooi om daar een wat langere uitzending over te maken voor Radio Swammerdam. Misschien niet een ‘gedroomde’ gast, maar het leuke aan Radio Swammerdam is juist dat je ook minder bekende wetenschappers een podium biedt. Als iemand met passie over zijn of haar vakgebied spreekt is het eigenlijk altijd interessant.’

Welk verhaal of welk onderwerp zou je nog echt willen aansnijden in een programma voor Radio Swammerdam?

‘Door de coronamaatregelen kon mijn uitzending over het politicologische begrip ‘affectieve polarisatie’ helaas niet doorgaan. Dit begrip omschrijft het feit dat groepen mensen qua politieke ideeën steeds dichter bij elkaar liggen, maar tegelijkertijd het gevoel hebben dat de verschillen tussen hen groter worden. Nu gaan we proberen die uitzending alsnog op afstand te maken. ‘

Ik kan mij voorstellen dat de coronacrisis ook invloed heeft op jullie programma. Wat zijn jullie ambities voor het komende jaar en heb je die moeten bijstellen?

‘Helaas gaat ons tienjarige lustrum niet door en de studio’s van Radio Salto zijn sinds 16 maart gesloten waardoor we niet kunnen uitzenden. We proberen nu een uitzending op afstand te maken, maar dat heeft technisch gezien wat voeten in de aarde. Tot die tijd delen we iedere week een oude uitzending, want in tien jaar Radio Swammerdam is er heel wat interessants langsgekomen. Wel hebben we inmiddels online sollicitatiegesprekken gevoerd en een nieuwe redactie voor aankomend jaar gekozen. Normaliter zijn de proefuitzendingen in juni, maar we moeten ook nog even kijken hoe we dat het best kunnen vormgeven. ‘

Waarom moeten mensen echt naar Radio Swammerdam luisteren?

‘Luister naar Radio Swammerdam als je een uur lang ondergedompeld wilt worden in de wondere wereld van de Amsterdamse wetenschap, aan de hand genomen door onze enthousiaste presentatoren en gepassioneerde gasten!‘