Een vogel zonder verenpennen, stenen in de maag van een kleine krokodil. En wat is die compacte klomp niet te definiëren materie in de vogelvormige mummie? Bij de tentoonstelling Dierenmummies doorgelicht hangen levensgrote scans aan de muur die de binnenkant van dertien dierenmummies tonen. Veelal skeletten van vogels, vissen, katten en een insect. En met als star of the show een mummie van een krokodil. Centraal opgesteld ligt deze 1.07 meter lange mummie op een hangende glazen plaat boven zijn eigen scan, waardoor buiten- en binnenkant mooi samenkomen. In andere vitrines liggen de twaalf andere mummies, aangevuld met objecten uit de tijd waarin de dieren nog leefden. En in de laatste zaal staat een interactieve publiekspresentatie waar bezoekers tot in de kleinste details kunnen inzoomen op 3D-beelden van de krokodilmummie en een vogelmummie.

Unieke gebeurtenis

Om de meer dan 2000 jaar oude verborgen geschiedenis van deze dierenmummies te ontrafelen, werden ze in de zomer van 2021 ‘doorgelicht’ met behulp van een CT-scanner en een röntgenapparaat in het Amsterdam UMC. Een unieke gebeurtenis, want het scannen van dierenmummies gebeurt niet vaak. Aanjager van het project is Ben van den Bercken: ‘Toen ik hier kwam werken, trof ik een aantal dierenmummies aan in het depot, waaronder de bijzondere krokodillenmummie. Ik ben van mening dat je dit soort bijzondere ‘objecten’ niet moet wegstoppen, maar moet delen met het publiek. Bovendien kunnen de mummies ons helpen bij het beter begrijpen van de oude Egyptenaren en hoe die met hun omgeving omgingen.’

Heilige dieren

In het Oude Egypte werden niet alleen mensen, maar ook dieren gemummificeerd. Bijvoorbeeld als het een heilig dier betrof, of iemands huisdier. Maar ook delen van dieren gingen als gemummificeerd ‘voedsel’ mee in iemands graf. De meeste dierenmummies werden als geschenk aan een godheid gegeven, in de hoop op een wederdienst. De dierenmummiecollectie van het Allard Pierson vormt een mooie doorsnede van de soorten dieren die de Egyptenaren mummificeerden, waarbij alle aardlagen zijn vertegenwoordigd.

Interdisciplinair onderzoek

Tijdens het onderzoek werd nauw samengewerkt met het Amsterdam UMC, het Naturalis Biodiversity Center in Leiden, het Museu Goeldi in Brazilië en het 4D Research Lab van de Universiteit van Amsterdam. Door het interdisciplinaire karakter van dit onderzoek komt er veel waardevolle informatie naar boven waar zowel archeologen als biologen en taxonomen mee aan de slag kunnen. Van den Bercken: ‘We krijgen inzicht in het leven van de dieren rond de tempels en de mummificatietechnieken die werden gebruikt. Maar ook leren we met welke diersoorten we te maken hebben, wat van groot belang is voor de huidige natuurbescherming.’

Vaste presentatie

‘De tentoonstelling die tot 6 maart in het Allard Pierson is te bezichtigen, is een weergave van een tussenstand’, legt Van den Bercken uit. ‘In feite stopt onderzoek bij dit soort onderwerpen nooit, maar we willen de mummies opnemen in de vaste presentatie zodra we iets meer resultaten hebben.’ Van den Bercken heeft het dan over resultaten verkregen door bijvoorbeeld DNA-onderzoek. ‘Dat zou een mooie volgende stap kunnen zijn, omdat het nog veel meer informatie kan opleveren. Nadeel is dat het destructief is omdat we dan uit de krokodilmummie een stukje moeten halen.’

Meekijken, meedenken en meevragen

Maar Van den Bercken doet ook graag een beroep op het publiek. Zelf zit hij tijdens de expositie een aantal keer op zaal (23 februari en 2 maart) om daar in gesprek te gaan met bezoekers en te kijken wat voor vragen die zoal stellen. ‘We sporen elke bezoeker aan om mee te kijken, mee te denken en zoveel mogelijk vragen te stellen over de mummies. Die vragen kunnen zij bij mij achterlaten of op een papiertje schrijven. Wij brengen al die vragen in kaart en nemen ze mee in het onderzoek. Na de tentoonstelling, als de mummies weer tijdelijk naar het depot terugkeren, gaat het onderzoek verder. En dan hopen we iets meer te weten te komen over die vreemde bal in de vogelmummie of wat er huist in de buik van de krokodil.’

Dit grote onderzoeksproject werd mede mogelijk gemaakt door de donateurs van het Amsterdams Universiteitsfonds. Door hun bijdragen aan de Jaarfondscampagne kon het fonds 30.000 euro bijdragen aan dit bijzondere onderzoek.